Yapay Zekâya Sorduk: Osmanlı Devleti, İstanbul’u Hiç Fethetmeseydi Neler Olurdu?

1453’te Fatih Sultan Mehmet’in fethettiği İstanbul, ya hiç Osmanlı’ya geçmemiş olsaydı? Mümkün senaryoları hayal edebildiniz mi?

Biz, sizler için yapay zekâya sorduk, sonuçları görünce “iyi ki fethetmişiz!” demekten kendinizi alıkoyamayabilirsiniz. Öyleyse gelin, bu senaryoya birlikte bakalım.

İstanbul, 1453'te fethedilmeseydi, Bizans İmparatorluğu bir mühlet daha varlığını sürdürebilirdi.

Ancak Bizans zati hem iç karışıklıklar hem de dış baskılarla zayıflamış bir devletti. Ekonomik kaynakları tükenmek üzereydi, toprakları daima elinden kayıyordu ve iç isyanlar Bizans'ın gücünü zayıflatıyordu. Böylelikle Bizans, güçlü bir Hristiyan devletin müdafaası altına girerek varlığını sürdürebilir ya da Batı Avrupa güçleri ya da İtalyan kent devletleri üzere dış aktörler tarafından ele geçirilebilirdi.

Dolayısıyla Bizans, Osmanlı’nın değil; Batı güçlerinin denetimine girebilir ve İstanbul; bir Batı Avrupa kenti olarak kalabilirdi.

Osmanlı Devleti’nin yükselişi yavaşlardı.

İstanbul’un Osmanlılar tarafından fethedilmemesi, Osmanlı Devleti’nin stratejik, ekonomik ve kültürel manada büyük bir kazanımı elde edememesi manasına gelirdi. İstanbul’un ele geçirilmesi, Osmanlı’nın Batı’ya genişleme siyaseti için kilit rol oynadı ve Batı Avrupa’ya açılan kapı olarak Osmanlı’nın Batı’daki aktifliğini artırdı. İstanbul fethedilemezse, Osmanlı’nın Batı Avrupa üzerindeki baskısı ve tesiri çok daha hudutlu kalırdı.

Bu durum, Osmanlı’nın Balkanlar’daki gücünü de azaltarak Doğu Avrupa’daki Hristiyan devletlerin daha uzun mühlet hayatta kalmasına neden olabilirdi. 2024’e kadar, Osmanlı’nın genişlemesi daha küçük bir coğrafyayla hudutlu kalır ve tahminen de bugünkü Türkiye çok daha küçük sonlarla sonlu bir devlet olurdu.

Osmanlı Devleti’nin başşehri, öbür bir yer olurdu.

İstanbul’un fethedilememesi, Osmanlı Devleti’nin başkentini diğer bir kentte tutmaya mecbur bırakırdı. Edirne’nin başşehir olarak kalması ya da öbür bir kentin başşehir olarak seçilmesi daha muhtemeldi. Bu durumda, 2024 Türkiye’sinde İstanbul’un bugünkü kadar merkezi bir rol oynamadığı, Osmanlı’nın kültürel ve siyasi merkezinin farklı bir kentte geliştiği bir senaryo görürdük. Bu da Türkiye’nin sosyo-kültürel yapısını kökten değiştirebilirdi.

Şehir, Bizans denetiminde kalarak öteki Batı Avrupa devletlerinin müdafaası altına girebilir yahut farklı bir güç tarafından ele geçirilebilirdi. Bu durumda İstanbul, tıpkı Vatikan üzere milletlerarası bir statüye sahip olabilir yahut bir Hristiyan-Ortodoks merkezi olarak kalabilirdi.

Güç istikrarları değişirdi.

Bizans’ın ayakta kalması ya da Batılı güçlerin İstanbul’u ele geçirmesi, Osmanlı’nın Batı Avrupa’daki genişleme ataklarını daha da sınırlandırabilirdi. Avrupa’da Osmanlı Devleti’ne karşı daha güçlü bir Hristiyan ittifakı kurulabilir, Osmanlı’nın genişlemesi daha erken durdurulabilirdi. Bu durumda, Batı Avrupa’daki Habsburglar ve öteki Hristiyan güçler Bizans’ı destekleyerek Osmanlı’nın Avrupa üzerindeki baskısını sınırlayabilirdi. Osmanlı, Doğu Avrupa ve Balkanlar’da ilerleyemediği için Doğu Akdeniz üzerindeki deniz ticareti ve askeri gücü daha zayıf kalırdı.

Doğu Avrupa ve Balkanlar’ın tarihi değişirdi.

İstanbul, Osmanlı için yalnızca bir kent değil, tıpkı vakitte Doğu Avrupa'ya açılan kapıydı. Fetih gerçekleşmediği takdirde, Osmanlı Devleti’nin Balkanlar'daki tesiri daha az olabilir; bu da bölgedeki Hristiyan devletlerin daha uzun mühlet varlıklarını müdafaasını sağlayabilirdi.

Ayrıca, Osmanlı'nın Batı Avrupa'da yapacağı askeri hamleler ve muvaffakiyetler da daha hudutlu olurdu.

İstanbul, fethedilmediği için Doğu Akdeniz üzerindeki ticaret yolları, Batı Avrupa tarafından daha rahat denetim edilebilir hâle gelirdi.

Osmanlı Devleti’nin İstanbul'u denetim etmemesi, Avrupa'nın Doğu ile ticaret yollarını arama sürecini hızlandırabilirdi. İstanbul'u ele geçiren bir öbür güç, Osmanlı üzere deniz yollarını denetim edebilir ve ticareti zora sokabilirdi, bu da coğrafik keşiflerin hızlanmasına ve yeni ticaret yollarının bulunmasına yol açabilirdi. Avrupalı güçler, Asya'ya ve Afrika'ya daha erken keşifler yapabilir, Avrupa daha süratli bir sömürgecilik periyoduna girebilirdi.

2024 yılı Türkiye’sinin bugünkü sınırları ve toprakları çok daha küçük yahut bölünmüş olabilirdi. Bilhassa Doğu Avrupa ve Orta Doğu üzerindeki Osmanlı tesirinin zayıflığı, Cumhuriyet periyodundaki Türkiye’nin stratejik ve coğrafik yapısını direkt değiştirebilirdi.

Şehir, Hristiyan Ortodoks dünyasının değerli bir merkezi olarak kalırdı.

Bu durumda, İstanbul’un dini ve kültürel yapısı büsbütün farklı olurdu. Günümüzde Türkiye’nin kültürel yapısı tahminen de daha seküler ya da daha Batılı olabilirdi. İstanbul, Batı Avrupa tesiri altında bir Hristiyan-Ortodoks merkezi olarak kalır, Türkiye'nin başşehri ise farklı bir kent olurdu.

Osmanlı, İstanbul'u fethedemediği için büyük ticaret yolları üzerindeki denetimini kaybedebilir ve bu da devletin, ekonomik olarak zayıflamasına yol açardı. Bu ekonomik zayıflık, 2024 yılında Türkiye'nin dünya siyasetinde daha az aktif olmasına ve bölgesel bir güç olamamasına neden olabilirdi. Türkiye, büyük ticaret yollarından mahrum kalmış daha küçük bir ülke olarak varlık gösterirdi.

Sonuç olarak İstanbul’un fethedilmemesi, Türkiye’nin günümüzdeki durumunu büyük oranda değiştirirdi. Şu an bizler, daha küçük bir devlet yapısı içinde yaşıyor, farklı bir kültürel kimlik geliştiriyor ya da büsbütün farklı bir coğrafik bölgede yer alıyor olabilirdik.

Batı Avrupa, Devlet, Güç, Osmanlı, Türkiye,